انتشار جزوه کاربردی فلسفه علم به زبان ساده
دانلود جزوه فلسفه علم
- به طور خیلی خلاصه و در یک جمله می‌توان در تعریف فلسفه علم گفت که فلسفه علم، مطالعه روش‌های علوم است. یا روش‌شناسی علم. یا منطق علم (و نه علم منطق). فلسفه علم به عنوان مطالعه فلسفی مفروضات، مبانی، ماهیت و پیامدهای علم تعریف می‌شود. در فلسفه علم مفاهیم اصلی مشترک علم تجربی بررسی و روشن می‌شوند. مفاهیمی مانند تبیین (explanation)، تأیید (confirmation)، پیش‌بینی (prediction)، نظام‌مندی (systematization)... و ارتباط همه این مفاهیم با ساختار نظریه علمی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند. تاریخ و فلسفه علم، رشته‌ای است که به خود نظام علم می‌پردازد. ساختار علم، اجزاء، تکنیک‌ها، مفروضات، محدودیت‌ها و ... را بررسی می‌کند. تاریخ و فلسفه علم یک رشته دانشگاهی است که فلسفه علم و تاریخ علم را در بر می‌گیرد.
این جزوه که در حدود 17 صفحه تنظیم شده است خلاصه کاربردی کتاب‌های «فلسفه علم در قرن بیستم نوشته دانالد گلیس ترجمه دکتر حسین میانداری» و چند کتاب دیگر همچون «مقدمه‌ای بر فلسفه علم (مبانی فلسفی فیزیک) رودلف کارناپ» است که حاصل نکته‌برداریها و خلاصه‌های نویسنده است. با خواندن این جزوه یک شَما و تصویر بسیار کلی از فلسفه علم به دست می‌آید و فرد را برای ورود به مباحث تخصصی‌تر و کامل‌تر فلسفه علم آماده می‌کند. برای دسترسی به این جزوه از طریق آدرس وب سایت رسمی حمیدخسروانی https://hamidkhosravani.ir/ اقدام کنید.
فهرست
مسئله: آیا علم بر پایه ی استقراء است؟
نقد دیدگاه استقراء در مقام توجیه
روش انقلاب‌های علمی توماس کوهن
مراحل تغییر نظریههای علمی در تاریخ علم
فلسفه چیست؟
پاسخ به این سوال خود بحثی فلسفی است. قبل از فهمیدن شنا باید در آب افتاد یعنی شنا را با شنا فهمید؛ پس فلسفه را باید با فلسفه ورزیدن و درگیر شدن با آن فهمید. به ازای هر پاسخی به این سوال یک مکتب فلسفی وجود دارد. تعریف یونانی فلسفه همان تعریف معروف «وجود به ما هو وجود» است که مشترکات متافیزیکی موجودات را بررسی می‌کند. این تعربف برای فلسفه علم زیاد کارآمد نیست. زیرا بیشتر تعریف مابعدطبیعی است. فلسفه موضوع واحدی ندارد. حتی روش واحدی هم ندارد.
تعریف موقتی: پرسش‌هایی که انسان با آن روبرو است بطور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
پرسش‌های بسته: مثلا آیا در کرات دیگر حیات وجود دارد؟ ویژگی اینگونه سوال‌ها این است که فعلا نمی‌دانیم پاسخ را اما روش‌ها برای رسیدن به پاسخ مورد اجماع است.
پرسش‌های باز: اصلا خود حیات چیست؟ بین فیلسوفان زیست‌شناسی اختلاف وجود دارد. یا آیا عدد در جهان خارج از ذهن وجود دارد؟ بین فیلسوفان ریاضی اختلاف وجود دارد. از کجا شروع کنیم؟ با چه روشی شروع کنیم؟ چه فرضیاتی را قبول کنیم؟ اختلاف وجود دارد.
حالا پرسش باز تعریف فلسفه است. حتی تعریف وجود نیز پرسش باز پیرامون فلسفه متافیزیک است که نمی‌دانیم برای جواب از کجا آغاز کنیم؟ فلسفه رشته‌ای با سوالات چندین هزارساله و پاسخ‌های متناسب با مکتب فلسفی فیلسوف و سایر اطلاعاتی که ما از جهان به دست آورده‌ایم. مثلا آیا اراده آزاد «اختیار» وجود دارد؟
علم چیست؟
باز این یک پرسش باز فلسفی است. یکی از پرسش‌های فلسفه علم است که علم چیست؟ اختلاف در تعریف آن وجود دارد.
تعریف موقتی: نهادی اجتماعی است که در پی کشف حقیقت درباره جهان خارج یا ساخت نظریه‌هایی به لحاظ تجربی و عملی و کارامد است.
صنف عالمان دانشگاهی در پی دو هدف هستند:
- پرده‌برداری از اسرار جهان
- ساختن نظریه‌هایی که از نظر تجربی و پیش بینی رویدادها به لحاظ ساخت ابزار کارامد باشد.
نکته: فیلسوفان علم بر سر اینکه هدف علم کشف حقیقت است یا تولید نظریههای کارامد اختلاف نظر دارند. طرفداران مورد اول را رئالیست می‌گویند و مورد دوم را ابزارگرا می‌گویند.
فلسفه علم چیست؟
کندوکاو فلسفی درباره مبانی و نتایج علوم تجربی.
تعریف به مثال: یکی از اصلی‌ترین سوالات فلسفه علم این است که ماهیت علم تجربی چیست؟ سه پاسخ به طور کلی وجود دارد:
- پاسخ تجربه‌گراها: تنها و تنها مفاهیمی جواز به کارگیری در علم را دارند که مستقیم یا غیر مستقیم با تجربه در ارتباط باشند. (ماجرای جان اسنو و شیوع وبا در قرن نوزدهم که فرض گرفت میکروب‌های آب در لندن باعث بیماری شد و این تایید تجربی نیز شد).
- عقل‌گراها: موفقیت علم در گرو استفاده از اصول بدیهی و به کار بستن آن‌هاست. تجربه تنها منبع نیست. امری متغیر و وابسته به فرد است. در حالی که معرفت، مستقل از فرد، زمان و مکان است و ضرورت منطقی دارد. مثل علوم ریاضی و عقلی. مدافعان آن دکارت و فیزیک عقلی است. اما علومی داریم که ریاضیاتی نیستند مثل زیست‌شناسی که برای توضیح گونه‌های انواع زیستی مدل تجربی ارائه می‌دهند و مثل هندسه اقلیدوسی اصول موضوعه ندارد که هرچقدر بالا می‌رود نتایج علمی از قواعد منطقی استنتاج شوند.
- جمع‌گراها: ملاک علمی بون توافق و اجماع جامعه علمی است. نقد: ما به دنبال دلیل توافق می‌گردیم نه خود توافق.
